Είχε πέσει στήν αντίληψή μου ότι δύο γλυπτές σαρκοφάγοι είχαν βρεθεί
πρόσφατα κοντά στο θέατρο στήν Ιεράπετρα, και οι θεματοφύλακες του
Βρετανικού Μουσείου, μετά απο τη πληροφόρηση που τους έδωσα, αποφάσισαν
να τις αγοράσουν απο την οικογένεια στην ιδιοκτησία της οποίας είχαν
βρεθεί.
Αφού έγινε η αγορά, η μεταφορά τους έγινε επίσης απο
αξιωματικούς και πλήρωμα του "Medina" πρός το τέλος του Δεκεμβρίου 1860
και αρχές Ιανουαρίου 1861, αλλά με μεγάλη προσπάθεια δεδομένης της
εκτεθειμένης στο καιρό εκείνης της εποχής της θέσης του αγκυροβολίου της
Ιεράπετρας, αλλά και του μεγάλου βάρους και της κατάστασης των
σαρκοφάγων.
Καθώς η μεγαλύτερη απο τις δύο φαίνεται να ζυγίζει
περισσότερο απο επτά τόνους, έπρεπε να κατασκευασθεί μιά σημαντική
προβλήτα πάνω στην αμμώδη παραλία για να μπορέσουν να φορτωθούν. Πρίν
απ αυτό έπρεπε να μεταφερθύν σε μεγάλη απόσταση σε ανώμαλο έδαφος και
άμμο σε ένα πιό προστατευμένο μέρος του κόλπου, μιά δύσκολη και
κουραστική προσπάθεια.
Αυτό το καθήκον εκτελέστηκε με μεγάλο
ζήλο απο τους ναύτες και καθώς η μεγαλύτερη σαρκοφάγος αποτελούσε ένα
ενδιαφέρον και σημαντικό έργο τέχνης, παρ όλο που ήταν φθαρμένη και
ραγισμένη, μεγάλη ήταν η φροντίδα να διατηρηθεί οσο το δυνατόν καλλίτερα
και να προστατευθεί απο περισσότερη φθορά κατά τη μετακίνηση. Οπως και
για να προστατευθεί από παραπάνω φθορά από τοπικούς εχθρούς (υπήρχε μια
τοπική ομάδα που αντιδρούσε στη μεταφορά τού μνημείου), ο κύριος
Wilkinson θεώρησε σωστό να μείνει ο ίδιος μέσα στη σαρκοφάγο μέχρι να
μεταφερθεί μέσα στα τείχη της πόλης. Ομως, ακόμα και έτσι δε ξέφυγε
ολοκληρωτικά το κίνδυνο αφού κάποιο χέρι κατέστρεψε ότι είχε μείνει απο
το κεφάλι του Εκτωρα.
Ετσι λοιπόν, οι σαρκοφάγοι έφτασαν μερικά
μέτρα απο τη πύλη της ξηράς του τείχους της Ιεράπετρας, στη κορφή του
οποίου μια Τουρκική περίπολος περπατούσε κάθε νύχτα ατενίζοντας τις
σαρκοφάγους των νεκρών που μετά από χιλιάδες χρόνια ησυχίας,
μεταφέρονταν τώρα απο τα βάρβαρα χέρια ξένων.
Η μεγαλύτερη
σαρκοφάγος είναι πολύ ενδιαφέρουσα, στολισμένη με αναπαράσταση μερικών
απο τα πιο σημαντικά γεγονότα συνδεδεμένα με τη ζωή του Αχιλλέα, ήρωα
της πολιορκίας της Τροίας. Οι τρείς πλευρές ειναι στολισμένες με γλυπτά
ενώ η τέταρτη πλευρά φαίνεται ημιτελής. Δείχνει σαν να είχε φτιαχτεί να
στέκει κοντά σε κάποιο ναό η σε κάποιο ιερό διάδρομο.
Το είδος
της τέχνης είναι αναμφίβολα εξαιρετικό και καθώς είναι λίγα εκείνα που
ξέρωμε για τη πρώιμη Κρητική γλυπτική, πέρα απο το γεγονός ότι έχαιρε
μεγάλης υπόληψης, και ότι είχε σχολές απο τις οποίες είχαν βγεί αρκετοί
καλλιτέχνες, και χωρίς να υπολογίσωμε και το πατριάρχη Δαίδαλο, πρέπει
να θεωρήσωμε πώς αυτη η σαρκοφάγος ήταν προϊόν δημιουργίας κάποιων
μεγάλων μαστόρων της εποχής. Ας το αφήσωμε όμως στούς σύγχρονους
δασκάλους να υπολογίσουν την ακριβή ηλικία και να μας εκθειάσουν τη
τέχνη που μεταφέρει, όταν θα εκτεθεί στο Βρετανικό Μουσείο.
Ας
δούμε όμως και μιά ιστορία που αφορά στις εκσκαφές. Κάποιος με το όνομα
Χλουβεράκης, Ελληνας απο την Ιεράπετρα, μεταξύ θεάτρου και αμφιθεάτρου
στα ανατολικά όρια της πόλης είχε ανακαλυψει μέσα σε ενα θάλαμο θαμμένο
περίπου δύο μέτρα κάτω απο την επιφάνεια του εδάφους, γεμάτο με χώμα και
σκουπίδια τις δυό σαρκοφάγους με τα καλύματά τους μετακινημένα και
σπασμένα. Λίγο καιρό αργότερα ο Χλουβεράκης πέθανε και η οικογένεια του
αποδίδοντάς το θάνατο στά πνεύματα που απελευθερώθηκαν με την ανασκαφή
τίς εγκατέλειψε οδηγώντας τις σε περισσότερη φθορά που σε λίγο καιρό θα
τις κατέστρεφε εντελώς.
--------------------------
---------------------------------
Ο Ηρακλειώτης Ιάκωβος Καλοκαιρινός δίνει τη δική του εκδοχή στα
γεγονότα αναφέροντας οτι ο Χλουβεράκης είχε βρεί τις δυό σαρκοφάγους στο
χωράφι του. Αρκετά έξυπνος εδήλωνε οτι δεν είχε σκοπό να τις πουλήση σε
κανένα προκειμένου να αναγκάζει τους Ευρωπαίους αρχαιολόγους να
έρχονται στην Ιεράπετρα να τις δούν.
Λίγο αργότερα ο Χλουβεράκης πέθανε και οι κληρονόμοι του δεν ενδιαφέρθηκαν με τον ίδιο ζήλο για τις σαρκοφάγους.
Την ίδια εποχή ο πανίσχυρος Αγγλος πρέσβυς που είχε πληροφορηθεί την
ύπαρξη και τη σπουδαιότητά τους απέσπασε απο το Σουλτάνο φιρμάνι με το
οποίο απαγορευόταν η εξαγωγή των σαρκοφάγων εκτός αν επρόκειτο για την
Αγγλία.
Ετσι λοιπόν λίγο μετά το θάνατο του Χλουβεράκη ο πρόξενος
της Αγγλίας στο Ηράκλειο με εντολή του πρέσβη ερώτησε τους κληρονόμους
αν ηθελαν να πουλήσουν τις σαρκοφάγους. Αφου εκείνοι απάντησαν θετικά
στη πρόταση δόθηκε άμεσα εντολή στο "Medina" με τον Thomas Spratt να
καταπλεύση στην Ιεράπετρα προκειμένου να φορτώσει τις σαρκοφάγους και να
τις μεταφέρει στην Αγγλία.
— στην τοποθεσία Ierápetra.
